Σε πιστεύω εγώ!

Πρόγραμμα «Σε πιστεύω εγώ»
Θεατροπαιδαγωγικό πρόγραμμα με τεχνικές θεάτρου Φόρουμ και θέμα την έλλειψη επικοινωνίας και στόχων στην εφηβεία

Χίος 2004-2005

 Οργάνωση-Συντονισμός:

Μαρία Λούρου, Φιλόλογος Αγγλικής, Μ.Α στο Θέατρο στην Εκπαίδευση, Παν/μιο Exeter, UK

Μαρία Ρεβελάκη, Φιλόλογος, Ηθοποιός

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

(παρουσίαση στην Ημερίδα Αθήνα 15-5-05)

Εισαγωγή-γενικά για τα θεατροπαιδαγωγικά προγράμματα

Τα Θεατροπαιδαγωγικά Προγράμματα (T.I.E projects κατά την αγγλική τους ονομασία) συνδυάζουν το Θέατρο με την παιδαγωγική επιστήμη, «παντρεύουν» αρμονικά την τέχνη με τη μάθηση. Στα πλαίσια αυτών των προγραμμάτων, οι τεχνικές του Θεάτρου και οι κανόνες που το διέπουν χρησιμοποιούνται ως εργαλείο έρευνας και γνώσης στα χέρια μιας Θεατροπαιδαγωγικής Ομάδας. Στόχος τους είναι η ευαισθητοποίηση με άμεσο και βιωματικό τρόπο των συμμετεχόντων πάνω σε  κοινωνικά κυρίως θέματα όπως εξαρτήσεις, διαπολιτισμική εκπαίδευση, ανεργία, βία στο σχολείο, υγεία, έλλειψη επικοινωνίας κα.

Πιο συγκεκριμένα, μία Θεατροπαιδαγωγική Ομάδα αποτελείται από 3-5 ηθοποιούς-παιδαγωγούς. Η διπλή αυτή ιδιότητα είναι ιδιαίτερα σημαντική, διότι είναι απαραίτητο οι σχεδιαστές του προγράμματος να έχουν όχι μόνο καλή πρακτική και θεωρητική γνώση του Θεάτρου αλλά και παιδαγωγική κατάρτιση. Το Πρόγραμμα σχεδιάζεται κάθε φορά με βάση ένα συγκεκριμένο κοινωνικό πρόβλημα και στόχο έχει να ανοίξει μια «βιωματική συζήτηση» μεταξύ όλων όσοι συμμετέχουν σε αυτό. Τα προγράμματα αυτά εφαρμόζονται σε ομάδες των 20-25 ατόμων και για την εφαρμογή τους η Θεατροπαιδαγωγική Ομάδα χρειάζεται να συναντήσει τα παιδιά 2-3 φορές και να δουλέψει μαζί τους για τουλάχιστον 2-3 ώρες την κάθε φορά.

Η εφαρμογή στη Χίο (2004-2005)
Το δικό μας πρόγραμμα ξεκίνησε το Νοέμβριο του 2004 με μια σειρά από προπαρασκευαστικές επισκέψεις στο 1^ο Τ.Ε.Ε Χίου, που στόχο είχαν να μας βοηθήσουν να ανακαλύψουμε βιωματικά τι απασχολεί τα συγκεκριμένα παιδιά στο συγκεκριμένο στάδιο της ζωής τους. Είχε προηγηθεί η έρευνα της βιβλιογραφίας και η θεωρητική τεκμηρίωση του προγράμματος καθώς επίσης και η παρακολούθηση εκ μέρους μας του σεμιναρίου που διοργάνωσε το Κέντρο Πρόληψης Χίου με θέμα την εξάρτηση και την πρόληψή της στην εφηβική ηλικία, στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε σε ποιο βαθμό οι εξαρτησιογόνες ουσίες αποτελούν πρόβλημα για τη μαθητική κοινότητα του νησιού μας. Κατά τις προπαρασκευαστικές μας επισκέψεις στα τμήματα της δευτέρας λυκείου, εφαρμόσαμε θεατρικές ασκήσεις και παιχνίδια γνωριμίας, ενεργοποίησης, συγκέντρωσης, εμπιστοσύνης και επικοινωνίας. Χρησιμοποιήσαμε τις λεγόμενες «κάρτες συναισθημάτων», όπου τα παιδιά έγραψαν ανώνυμα σκέψεις και συναισθήματά τους, τροφοδοτώντας μας έτσι με υλικό για το κοινωνικό θέμα που θα αποτελούσε αργότερα τον κεντρικό άξονα της εργασίας μας. Μετά από συζητήσεις και μελέτη των αντιδράσεων των παιδιών πάνω στα ερεθίσματα που τους είχαμε δώσει, οδηγηθήκαμε στο θέμα του δικού μας προγράμματος. «Σε Πιστεύω Εγώ» είναι ο τίτλος του, μία φράση παρμένη από το σενάριο της σαραντάλεπτης παράστασης που γράψαμε, παράστασης που αποτελεί και τον πυρήνα της κοινωνικής παρέμβασης, λόγω της «αλληλεπιδραστικής» της μορφής (interactive theatre).

Μετά από το προπαρασκευαστικό αυτό στάδιο ακολούθησε μία περίοδος προετοιμασίας που περιλάμβανε τη συγγραφή του σεναρίου, την επινόηση δηλαδή ενός θεατρικού έργου, για να υπηρετήσει πολύ συγκεκριμένους σκοπούς (devising theatre). Ακολούθησαν πρόβες, έρευνα, συγκέντρωση υλικού και προετοιμασία του πακέτου εξερεύνησης (αυτό που ο John Somers-Καθηγητής Θεατροπαιδαγωγικής στο Παν/μιο του Exeter, UK.- ονομάζει «compound stimulus»), για το οποίο και θα γίνει εκτενέστερος λόγος παρακάτω. Το τελικό σενάριο προϋπέθετε τη συνεργασία μας με τρεις σπουδαστές του Θεατρικού Εργαστηρίου του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Β.Αιγαίου. Τον Λεωνίδα Γιαννακάκη, ο οποίος και συνέβαλε με τις εύστοχες παρεμβάσεις του στο σενάριο, προετοίμασε υλικό για το πακέτο εξερεύνησης και έκανε το μοντάζ του βιντεοσκοπημένου προγράμματος, τον εκπαιδευτικό Σταύρο Σπυράκη και τον φοιτητή Νίκο Γρηγοριάδη, τους οποίους ευχαριστούμε ιδιαίτερα για την συμμετοχή και την πολύτιμη βοήθειά τους.

Στα σχολεία

Η τελική εφαρμογή του προγράμματος έγινε από τις 28 Μαρτίου μέχρι τις 11 Απριλίου με τη συμμετοχή δύο τμημάτων της Β’ Λυκείου του 1^ου Τ.Ε.Ε Χίου. Η εργασία μας με το κάθε τμήμα έγινε σε δύο φάσεις-συναντήσεις. Η πρώτη ήταν προπαρασκευαστική και στόχο είχε να εισάγει τα παιδιά στο Θέατρο Εικόνων και στο Θέατρο Forum (αυτά που ο Augusto Boal -Βραζιλιάνος σκηνοθέτης που εισηγήθηκε το Θέατρο Forum- ονομάζει Ιmage Theatre και Forum Theatre αντίστοιχα), καθώς και στο κοινωνικό θέμα που θα αγγίζαμε, δηλαδή την έλλειψη επικοινωνίας και στόχων στην εφηβεία.

 Η βασική διάρθρωση του προγράμματος βασίζεται στο ανάλογο πρόγραμμα «Διαφυγές»  που εφαρμόστηκε τρία λύκεια της περιφέρειας Ανατολικής Αττικής (Βούλας, Βάρης, Βουλιαγμένης) σε συνεργασία με το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση τον Μάρτιο και Απρίλιο του 2001 με συντονιστή τον Νίκο Γκόβα. Εισήγηση προγράμματος: Γιάννα Πιτούλη, Θεατροπαιδαγωγός. Θεατροπαιδαγωγική Ομάδα Άτρυτον: Γιάννα Πιτούλη, Μαρία Λούρου, Χριστίνα Μουρατίδου.

1^η  συνάντηση

Σωματικό ζέσταμα-Ενεργοποίηση-Συγκέντρωση

Παιχνίδια επικοινωνίας, συνεργασίας και εμπιστοσύνης

Αυθόρμητος καταιγισμός ιδεών (brainstorming) με αφορμή το θέμα μας

Θέατρο Εικόνων με τεχνικές αυτοσχεδιασμού

Συζήτηση με τα παιδιά αναφορικά με τη βιωματική τους συμμετοχή

2^η συνάντηση

 Σωματικό ζέσταμα-Ενεργοποίηση-Συγκέντρωση

«Είναι Πολύ Αργά»: θεατρική άσκηση προετοιμασίας για το Θέατρο Forum που θα ακολουθήσει.

Πακέτο εξερεύνησης (μία σχολική τσάντα με προσωπικά αντικείμενα του πρωταγωνιστή της ιστορίας που τα παιδιά επεξεργάζονται για να φτιάξουν τη δική τους εκδοχή για το τι έχει συμβεί στον πρωταγωνιστή πριν να δουν την παράσταση).

Τα παιδιά μέσα από αυτοσχεδιασμούς μας παρουσιάζουν σκηνές από τη δική τους εκδοχή της ιστορίας.

«Σε Πιστεύω Εγώ», παράσταση από τη Θεατροπαιδαγωγική Ομάδα

Ανακριτική καρέκλα (hot seating). Μετά την παράσταση από τη Θεατροπαιδαγωγική Ομάδα τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να ανακρίνουν τους χαρακτήρες του έργου (actors in role) με σκοπό να κατανοήσουν καλύτερα τα κίνητρά τους.

Θέατρο Forum. Η παράσταση ξαναπαίζεται. Αυτή τη φορά τα παιδιά μπορούν να σταματήσουν τη δράση όποτε θεωρούν ότι ο πρωταγωνιστής δεν δρα «σωστά» και να πάρουν τη θέση του στη σκηνή, με σκοπό να οδηγήσουν τη δράση σε ένα πιο δραστικό και ικανοποιητικό για αυτά τέλος.

Συζήτηση-αξιολόγηση. Αμέσως μετά το τέλος και της δεύτερης συνάντησης ζητήσαμε από τα παιδιά να γράψουν τις σκέψεις τους για το πρόγραμμα, ανώνυμα και εφόσον το επιθυμούσαν.

Σχόλια μαθητών

Αναφέρουμε εδώ κάποιες από τις εντυπώσεις και σκέψεις των  ίδιων των παιδιών:

«Αυτό που είδαμε σήμερα με εντυπωσίασε, γιατί με έκανε να καταλάβω καλύτερα ότι πρέπει να διορθώσω τη συμπεριφορά μου απέναντι σε κάποια άλλα πρόσωπα»

 «Αυτό που κατάλαβα από όλη την παράσταση είναι ότι πρέπει να είμαστε υπομονετικοί, επίμονοι και ότι στη ζωή τίποτα δεν είναι ωραίο και όπως το θέλουμε. Όλα τα φτιάχνουμε εμείς οι ίδιοι, εμείς φτιάχνουμε τον κόσμο μας. Από εμάς εξαρτάται και το χαρακτήρα μας»

 «…θα ήθελα πολύ να ξαναγίνει και να μας ξαναδοθεί η ευκαιρία να εκφραστούμε. Θα ήθελα να μπορούσα να συνεργαστώ μαζί με όλους, οι οποίοι υπολόγισαν το ποιος είμαι και τι αξίζω».

Το ίδιο πρόγραμμα εφαρμόστηκε στο τέλος Μαΐου σε δύο ομάδες εκπαιδευτικών της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, με σκοπό να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν και άλλα τέτοια προγράμματα από συναδέλφους. Επίσης το Πρόγραμμα παρουσιάστηκε βιντεοσκοπημένο με εισήγηση των Μαρία Λούρου και Μαρία Ρεβελάκη σε ημερίδα του Πανελληνίου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση που πραγματοποιήθηκε στις 15 Μαΐου 2005 στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων.

Τέλος, θα θέλαμε να σημειώσουμε ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας αλλά και της εφαρμογής είχαμε την αμέριστη στήριξη του Διευθυντή της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Χίου, κ. Παύλου Καλογεράκη (το Πρόγραμμα εφαρμόστηκε με προσωπική του πρωτοβουλία), της υπεύθυνης πολιτιστικών δραστηριοτήτων της Δευτεροβάθμιας Εκπ/σης Ν. Χίου κας Στέλλας Τσιροπινά, του διευθυντή του 1^ου Τ.Ε.Ε Χίου κ. Μάριου Αβδελιώδη, του καλλιτεχνικού διευθυντή του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Β.Αιγαίου κ. Δήμου Αβδελιώδη και κυρίως του σκηνοθέτη και δασκάλου του θεάτρου κ. Γιώργου Μπινιάρη, τους οποίους και ευχαριστούμε θερμά. Θα θέλαμε επίσης να ευχαριστήσουμε τη Θεατρολόγο κα Ειρήνη Σταμούλη, την εκπαιδευτικό κα Μίνα Κρανάκη και την εκπαιδευτικό-ερευνήτρια κα Μπέττυ Γιαννούλη, εκπρόσωπο του Πανελλήνιου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, για την πολύτιμη στήριξη και βοήθειά τους, τον κ. Αντώνη Παληό (εκδόσεις Άλφα-Πι) για την ευγενική προσφορά υλικού για το Πρόγραμμα, τις κυρίες Τάνια Παλαιολόγου, Χριστίνα Σπύρου και Χριστίνα Καραβεζύρη, ηθοποιούς, καθώς και τις κυρίες Αλίνα Πουλάκη και Ελένη Κοτσάτου από το κέντρο Πρόληψης Χίου. Τέλος το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Β.Αιγαίου για την παραχώρηση της αίθουσας της Πειραματικής Σκηνής καθώς και τον κ.Τάκη Μπελόκα για την τεχνική στήριξη.

Μαρία Λούρου mariaplourou@yahoo.com

Mαρία Ρεβελάκη mariarevelaki@yahoo.com