Ένα πρόγραμμα ευαισθητοποίησης στα ανθρώπινα δικαιώματα και σε θέματα προσφύγων 
με βιωματικές δραστηριότητες, τεχνικές θεάτρου και εκπαιδευτικού δράματος

 


ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣΤΙ ΕΙΝΑΙ - ΔΡΑΣΕΙΣ - ΧΡΗΣΙΜΟ ΥΛΙΚΟ - Η ΟΜΑΔΑ
η επιμόρφωση 2023-2024

Το ταξίδι και τα όνειρα ασυνόδευτων ανήλικων προσφύγων


 


                Το πρόγραμμα

 

28 μαρτυρίες ασυνόδευτων ανήλικων προσφύγων από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Ιράν, το Μαρόκο και την Αίγυπτο

 

 

 

 

"Μονόλογοι από το Αιγαίο"

Η ιδέα: Το βιβλίο «Μονόλογοι από το Αιγαίο» αποτελεί συλλογή 28 μαρτυριών ασυνόδευτων ανήλικων προσφύγων από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Ιράν, το Μαρόκο και την Αίγυπτο. Τα παιδιά αυτά, τα οποία διαμένουν σε ξενώνες φιλοξενίας, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και έφτασαν μόνα τους στην Ελλάδα το 2015 και 2016, διασχίζοντας το Αιγαίο.

Τα εργαστήρια: Οι «Μονόλογοι από το Αιγαίο» είναι το αποτέλεσμα κύκλου θεατρικών βιωματικών εργαστηρίων, που υλοποιήθηκαν από τον Απρίλιο έως τον Ιούλιο του 2016, ως δράση του προγράμματος ευαισθητοποίησης για τα ανθρώπινα δικαιώματα και για ζητήματα προσφύγων «Κι αν ήσουν εσύ;». Ο στόχος ήταν να καταγραφούν όχι μόνο οι δυσκολίες που βίωσαν και βιώνουν οι ασυνόδευτοι ανήλικοι πρόσφυγες αλλά και όσα αγαπούν, όσα ελπίζουν κι ονειρεύονται. ​

Η έκδοση: Οι 28 μαρτυρίες αποτυπώθηκαν στην ειδική έκδοση-βιβλίο «Μονόλογοι από το Αιγαίο: το ταξίδι και τα όνειρα ασυνόδευτων ανήλικων προσφύγων», που κυκλοφόρησε στα ελληνικά και στα αγγλικά τον Οκτώβριο του 2016, από το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση και την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Το βιβλίο διατίθεται σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή δωρεάν μέσα από τη σελίδα www.TheatroEdu.gr ή από τη γραμματεία του Προγράμματος. Η αξιοποίηση των κειμένων είναι ελεύθερη αρκεί να αναφέρεται η πηγή. Δεν επιτρέπεται η χρήση των κειμένων για εμπορικούς σκοπούς.

Η ιδέα...

Διαδρομές... ​

Αιγαίο.
Το πέλαγος με τα νησιά του.
Εικόνες τραγωδίας
εικόνες φρίκης.
Ανάμεσά τους
εικόνες παιδιών, φιγούρες ασυνόδευτων ανήλικων προσφύγων.
Τους είδαμε να φτάνουν
μόνοι τους στις ακτές των νησιών.
Μόνοι τους να διασχίζουν τους δρόμους της Ελλάδας
για να φτάσουν στα σύνορα.
Και επειδή τα βλέμματά τους μας στοίχειωσαν
και επειδή υπάρχουν πολλοί τρόποι
να αντιδράσει κάποιος στη φρίκη,
θελήσαμε
οι σκέψεις, οι αναμνήσεις, το ταξίδι και τα όνειρα τους
να αποκτήσουν φωνή.
Και αυτή η φωνή,
μέσα από τις φωνές άλλων παιδιών, συνομηλίκων τους
να ακουστεί δυνατά
τόσο, που να φτάσει μακριά, όσο πιο μακριά γίνεται. ​

Έτσι γεννήθηκε η ιδέα των «Μονολόγων από το Αιγαίο». Μια ιδέα, που με συλλογική προσπάθεια, επιμονή και αγάπη, εξελίχτηκε σε Δράση. Η Δράση αυτή άρχισε τον Απρίλιο του 2016, ως μέρος του προγράμματος «Κι αν ήσουν εσύ;». Το πρόγραμμα υλοποιείται από το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, από τον Φεβρουάριο του 2015, με στόχο την ευαισθητοποίηση στα ανθρώπινα δικαιώματα και σε θέματα προσφύγων. Σε δύο πόλεις της Ελλάδας, την Αθήνα και την Πάτρα, από τον Απρίλιο έως τον Ιούλιο του 2016, έγιναν κύκλοι βιωματικών εργαστηρίων. Οι συμμετέχοντες ήταν ασυνόδευτοι ανήλικοι πρόσφυγες και μετανάστες από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Ιράν, το Μαρόκο και την Αίγυπτο. Αγόρια, ηλικίας 13 έως 18 ετών, που διαμένουν σε ξενώνες φιλοξενίας της ΜΚΟ PRAKSIS.

Συγκεκριμένα στην Αθήνα, το εργαστήριο υλοποιήθηκε σε χώρο μέσα στον ξενώνα ΣΤΕΓΗ PLUS (+), ενώ στην Πάτρα, στο Θεατρικό χώρο Καλλιτεχνικών Αναρριχήσεων «ΟροΠαίδιο».
Σε κάθε πόλη ολοκληρώθηκαν είκοσι εργαστήρια.
Οι συναντήσεις ήταν δίωρες και γίνονταν δύο φορές την εβδομάδα, με εθελοντική συμμετοχή των παιδιών.
Συνολικά, πήραν μέρος έξι θεατροπαιδαγωγοί-εμψυχωτές από το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, επτά διερμηνείς από την Ύπατη Αρμοστεία, και την ΜΚΟ PRAKSIS, επτά κοινωνικοί λειτουργοί από την ΜΚΟ PRAKSIS και τρεις ψυχολόγοι από την ΜΚΟ PRAKSIS.

Ήταν ένα εγχείρημα δύσκολο, πρωτόγνωρο για όλους μας.
Ένα εγχείρημα που απαιτούσε διαρκή συντονισμό και συνεργασία πολλών ανθρώπων με διαφορετικές ειδικότητες, διαφορετικές νοοτροπίες και από διαφορετικές διαδρομές.
Καταφέραμε όμως να «συναντηθούμε». Γιατί σημασία είχε ο στόχος.
Ο στόχος ήταν να καταγραφούν οι ιστορίες αυτών των νέων. Η πρόκληση μεγάλη. 

Προχωρήσαμε, γιατί πιστεύουμε πως το θέατρο έχει τη δύναμη και τη μαγική ιδιότητα να ανοίγει ψυχές, να ξεκλειδώνει συναισθήματα, να ανασύρει βιώματα, να γεφυρώνει χάσματα.
Και έτσι, μέσα από εργαστήρια που βασίζονταν στη χρήση θεατρικών τεχνικών, στην εικαστική έκφραση και στη δημιουργική γραφή, πρόεκυψαν είκοσι οκτώ ιστορίες.
Το περιεχόμενο αυτού του βιβλίου. Έφηβοι οι οποίοι δεν μιλούν μόνο για το δράμα που έχουν βιώσει, τόσο στην πατρίδα όσο και στο ταξίδι τους, αλλά και για αυτά που αγαπούν και αυτά που τους αρέσουν. Για όσα ελπίζουν και όσα ονειρεύονται. Όπως όλοι οι έφηβοι!

Ένα βιβλίο από εφήβους, ένα βιβλίο χάρτινο καραβάκι ξεκινά τη διαδρομή του με την ελπίδα να συναντηθεί με μυριάδες άλλα καραβάκια εφήβων, που λαχταρούν να χτίσουν ένα κόσμο στα μέτρα των ονείρων τους ένα κόσμο που θα χωράνε όλοι και θα μαθαίνουν τη ζωή καθισμένοι στο ίδιο θρανίο και ενηλίκων που ίσως θυμηθούν εκείνες τις μισοσβησμένες λέξεις πάνω στα πανιά των δικών τους εφηβικών χάρτινων καραβιών «φιλοξενία», «ανθρωπιά», «αλληλεγγύη».
 
​Χαρά Τσουκαλά
Συντονίστρια της Δράσης «Μονόλογοι από το Αιγαίο» 
Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση
Αθήνα Ιούλιος 2016

Τα εργαστήρια...

Τα παιδιά σήμερα μεγαλώνουν σε ένα κόσμο που διαρκώς αλλάζει και οι έννοιες πατρίδα, εστία, οικογένεια, τόπος και εθνική ταυτότητα επαναπροσδιορίζονται διαρκώς. Σε ένα κόσμο που οι πληθυσμοί ή τα άτομα δεν έχουν το δικαίωμα να μετακινούνται ελεύθερα και όπου οι λέξεις πρόσφυγας και μετανάστης προσλαμβάνονται ως ταυτότητα και όχι ως ιδιότητα.

Από τον Απρίλιο έως τον Ιούλιο του 2016 συμμετείχαμε στο σχεδιασμό και την υλοποίηση μιας σειράς εργαστηρίων στα πλαίσια της Δράσης «Μονόλογοι από το Αιγαίο», με στόχο την καταγραφή των ιστοριών ασυνόδευτων εφήβων. Παιδιά που αναγκάστηκαν να φύγουν από τη χώρα καταγωγής τους και βρίσκονται στη διαδικασία μετακίνησης προς την Ευρώπη. Έχοντας κατά νου το παράδειγμα των «Μονολόγων από τη Γάζα» (1), πρόθεσή μας ήταν να δημιουργηθεί ένα υλικό ανοιχτής φόρμας και με συγκεκριμένο περιεχόμενο, το οποίο θα έδινε τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες εφήβους να αρθρώσουν το δικό τους λόγο, ανοίγοντας έτσι ένα διάλογο με τον εαυτό τους, τους συνομηλίκους τους και την παγκόσμια κοινότητα. Στη διαδικασία σχεδιασμού των εργαστηρίων, βρεθήκαμε μπροστά στα εξής ερωτήματα-προκλήσεις:

Με ποιον τρόπο θα προσεγγίσουμε τις εμπειρίες αυτών των εφήβων μέσα από μια θεατροπαιδαγωγική διαδικασία, που να σέβεται και να αναγνωρίζει το προσωπικό βίωμα αυτών των νέων;

Με ποιον τρόπο η φωνή τους θα ενισχυθεί, θα πολλαπλασιαστεί και θα οδηγήσει σε δράση;

Με ποιον τρόπο τα όνειρα και οι ελπίδες τους για το μέλλον θα αξιοποιηθούν ως εκπαιδευτικό εργαλείο για τους συνομηλίκους τους και ως εργαλείο ευαισθητοποίησης της ευρύτερης εκπαιδευτικής και καλλιτεχνικής κοινότητας;


Τα παραπάνω ερωτήματα και οι δυσκολίες συνύπαρξης εφήβων από διαφορετικές χώρες, με τη δική τους κουλτούρα και τις δικές τους πολιτισμικές καταβολές, μας οδήγησαν σε μια συγκεκριμένη δομή των εργαστηρίων, η οποία θα λάμβανε υπόψη τις ιδιαιτερότητες αυτές. Ο πρωταρχικός στόχος ήταν να ενισχύσουμε τη συνοχή και τη δυναμική της ομάδας, να ενδυναμώσουμε τους εφήβους, και στη συνέχεια, να οικοδομήσουμε μια σχέση εμπιστοσύνης μαζί τους. Το συναισθηματικό άνοιγμα των παιδιών γινόταν σταδιακά, βήμα βήμα, μέσα από ασκήσεις και τεχνικές που εστίαζαν στη γενικότερη αποφόρτιση και στη σταδιακή έκθεση και έκφρασή τους. Οι δράσεις ήταν δοσμένες με τρόπο συμβολικό, ώστε οι έφηβοι να μπορούν να μοιράζονται αβίαστα και χωρίς το φόβο της έκθεσης τα βιώματα και τα όνειρά τους. Στην αρχή κάθε συνάντησης γινόταν «ζέσταμα», με στόχο την ενεργοποίηση της ομάδας. Μετά ακολουθούσε το κυρίως μέρος του εργαστηρίου όπου, μεταξύ άλλων, αξιοποιήθηκαν τεχνικές θεατρικού παιχνιδιού, εκπαιδευτικού δράματος, θεάτρου του καταπιεσμένου (Α. Μποάλ), θεάτρου Playback, ψυχοδράματος και τεχνικές σκιών, προκειμένου να αναπτυχθεί το θέμα της εκάστοτε συνάντησης, καθώς και να διερευνηθεί αυτό της επόμενης. Το τελευταίο μέρος περιλάμβανε δραστηριότητες δημιουργικής γραφής και κάθε φορά το εργαστήριο έκλεινε με ασκήσεις αποφόρτισης.


Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση του εργαστηρίου γινόταν σε ένα πλαίσιο συνεργασίας και ανατροφοδότησης με τους κοινωνικούς επιστήμονες της PRAKSIS, τους συντονιστές και τους άλλους συνεργάτες του προγράμματος. Στόχος μας ήταν η συνδιαμόρφωση της διαδικασίας με τους συμμετέχοντες, αφουγκραζόμενοι τις ανάγκες τους και συμβάλλοντας στην ενδυνάμωσή τους.

Στη διάρκεια της όλης διαδικασίας και παρά τον προσεκτικό σχεδιασμό, προέκυψαν δυσκολίες που προσπαθήσαμε να αντιμετωπίσουμε με ευελιξία, προσαρμόζοντας τις δράσεις ακόμα και κατά τη διάρκεια των εργαστηρίων. Οι εναλλαγές στη σύνθεση της ομάδας, η ευμετάβλητη ψυχολογική κατάσταση πολλών εφήβων, η απουσία διερμηνέων σε κάποια εργαστήρια και η αστάθεια του καθημερινού προγράμματος των εφήβων, δυσχέραιναν το πρόγραμμά μας. Επιπλέον, τα εργαστήρια συνέπεσαν με το Ραμαζάνι (2), κατά τη διάρκεια του οποίου πολλοί έφηβοι απείχαν από τις συναντήσεις. Είναι αλήθεια ότι υπήρξαν φορές που αναρωτιόμασταν αν το συγκεκριμένο εγχείρημα μπορούσε τελικά να ολοκληρωθεί όπως το είχαμε σχεδιάσει και αν θα κατορθώναμε τελικά να παρακάμψουμε όλες τις παραπάνω δυσκολίες. Κι όμως, αρκούσε ένα τεράστιο εφηβικό χαμόγελο στο καλωσόρισμα και μια θάλασσα από αγκαλιές στον αποχωρισμό για να εξαφανιστούν όλες οι αμφιβολίες μας. Γιατί, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Ιμάν Αούν, καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου ASHTAR στην Παλαιστίνη: «Το θέατρο είναι θέληση που γίνεται δράση και διεκδικεί τη νίκη της ζωής».

Διονυσία Ασπρογέρακα, Βέρα Λάρδη , Σόνια Μολογούση,

Γιώργος Μπεκιάρης , Ηρώ Ποταμούση, Ανδριάνα Ταβαντζή

Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση

Ιούλιος 2016

 

 

Η έκδοση...

Το υλικό που προέκυψε από τα εργαστήρια των ασυνόδευτων ανήλικων προσφύγων σε Αθήνα και Πάτρα συγκεντρώθηκε από τους θεατροπαιδαγωγωγούς του προγράμματος και ταξινομήθηκε για κάθε παιδί μαζί με το εικαστικό υλικό που είχε δημιουργήσει. Στη συνέχεια, με τη βοήθεια μεταφραστών έγινε η μετάφραση των κειμένων στα ελληνικά. ​

Η επιμέλεια των κειμένων έγινε με προσοχή, ώστε να μην αλλοιωθεί η ουσία των κειμένων των παιδιών. Παράλληλα, επιλέχτηκαν τα εικαστικά έργα των παιδιών που θα συμπεριλαμβάνονταν στην έκδοση.​

Οι 28 μαρτυρίες αποτυπώθηκαν στην ειδική έκδοση-βιβλίο «Μονόλογοι από το Αιγαίο: το ταξίδι και τα όνειρα ασυνόδευτων ανήλικων προσφύγων», που κυκλοφόρησε στα ελληνικά και στα αγγλικά τον Οκτώβριο του 2016, από το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση και την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.​

Το βιβλίο διατίθεται σε έντυπη από τη γραμματεία του Προγράμματος. Η αξιοποίηση των κειμένων είναι ελεύθερη αρκεί να αναφέρεται η πηγή. Δεν επιτρέπεται η χρήση των κειμένων για εμπορικούς σκοπούς.​

Το βιβλίο "Μονόλογοι από το Αιγαίο" διατίθεται και σε ηλεκτρονική μορφή στα ελληνικά και στα αγγλικά.

Ελληνική έκδοση.pdf Ελληνική έκδοση.pdf Ελληνική έκδοση.pdf
Ελληνική έκδοση Μόνο κείμενα Αγγλική έκδοση

    

Μονόλογοι...