Αθήνα, 20/11, 27/11, 4/12 και 11/12/04
Άννα Αλιφραγκή
Οι στόχοι του σεμιναρίου ήταν:
να ερευνήσουμε τις αιτίες που ώθησαν τον άνθρωπο στη μυθοπλασία,
να αναλύσουμε τη λογοτεχνική αξία του παραμυθιού, δηλαδή τη δομή του και την αισθητική του, γιατί όσο κι αν φαίνεται παράξενο, αυτές συμβάλλουν άμεσα στην ψυχοπαιδαγωγική επίδραση που ασκεί το παραμύθι,
να μελετήσουμε τους τρόπους και τα στοιχεία που χρησιμοποιεί το παραμύθι για να παρηγορήσει και να καθοδηγήσει την ψυχή στην εξελικτική της πορεία,
να μάθουμε πώς να χρησιμοποιούμε το παραμύθι ως έναυσμα για δημιουργικές δραστηριότητες όπως η ζωγραφική, η μυθοπλασία, η δραματοποίηση,
και τέλος να μάθουμε πώς να συντονίζουμε μια ομάδα έτσι ώστε τα μέλη της να αισθάνονται άνετα και ασφαλή να εκφράσουν τις σκέψεις τους και τα συναισθήματά τους.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΥΚΛΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΩΝ
Στο σεμινάριο «Το Θέατρο των Ξωτικών» που έγινε από τις 27/3 έως τις 17/4 η ομάδα που δημιουργήθηκε είχε 14 άτομα. Οι περισσότερες κοπέλες ήταν φοιτήτριες της Ελληνικής Φιλολογίας αλλά υπήρχαν και φοιτήτριες της Κοινωνικής Εργασίας, μία λογοπεδικός, μία θεατρολόγος, μία εκπαιδευτικός θεάτρου, μία δασκάλα χορού και μία καθηγήτρια της φιλολογίας.
Η διάρκεια του σεμιναρίου ήταν 22 ώρες μοιρασμένες σε 4 μαθήματα.
Δημιουργήθηκαν δύο ομάδες: η ομάδα του Σαββάτου με 7 άτομα, όλα από το χώρο της εκπαίδευσης και η ομάδα της Κυριακής με 14 άτομα, φοιτητές της φιλοσοφικής σχολής, ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί. Στην ομάδα της Κυριακής συμμετείχαν τρία κωφά άτομα με τη συνοδεία διερμηνέα, που εντάχθηκαν χωρίς πρόβλημα στην ομάδα, συμμετείχαν σε όλες τις δραστηριότητες και συνεργάστηκαν με τα υπόλοιπα μέλη.
Ü ΠΡΩΤΟ ΜΑΘΗΜΑ
Έγιναν δραστηριότητες που βοήθησαν στη γνωριμία των μελών της ομάδας και στη διατύπωση των προσδοκιών τους από το σεμινάριο. Οι προσδοκίες τους ομαδοποιήθηκαν, καταγράφηκαν και παρουσιάστηκαν ξανά στο τελευταίο μάθημα, για να ελέγξουμε κατά πόσο είχαν καλυφθεί.
Έπειτα, άρχισε το κυρίως μέρος του σεμιναρίου. Η αρχή γίνεται με την αφήγηση ενός μικρού μύθου από την Ταϊτή που μιλάει για τη γένεση του κόσμου από το Μοναδικό Ον που ταξιδεύει στο σκοτάδι, κλεισμένο μέσα σ’ ένα όστρακο. Το μύθο αυτό τα μέλη των ομάδων τον δραματοποίησαν χωρίς λόγια, χρησιμοποιώντας τις κινήσεις του σώματος, πολύχρωμα πανιά και απλά μουσικά όργανα. Με αφορμή αυτό το μύθο μιλήσαμε για το πώς και το γιατί πλάστηκαν τα παραμύθια.
Το δεύτερο θέμα μας ήταν το ξετύλιγμα της κόκκινης κλωστής, δηλαδή η μελέτη της δομής και της αισθητικής του παραμυθιού.
Ü ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΑΘΗΜΑ
Ερευνήσαμε με ποιους τρόπους το παραμύθι πλησιάζει την παιδική ψυχή, τη γοητεύει και την καθοδηγεί, ακολουθώντας τα εξελικτικά στάδια που η ψυχή περνάει για να ωριμάσει. Στο σημείο αυτό αναφέρονται συνοπτικά οι απόψεις του Φρόυδ, του Έρικσον, του Πιαζέ και του Μπεττελχάιμ.
Στο δεύτερο μέρος του δευτέρου μαθήματος παρουσιάστηκε ένα από τα πιο παλιά και πιο βασικά παραμυθιακά θέματα: Ο Δρακοντοκτόνος Ήρωας. Ένα από τα επεισόδια αυτού του κύκλου είναι ο Ήρωας που σκοτώνει το θηρίο, για να σώσει τους κατοίκους της περιοχής και την παρθένα που του θυσιάζουν.
Έγινε η αφήγηση ενός κινέζικου μύθου «η κοπέλα που σκότωσε το φίδι». Μετά από την αφήγηση οι ομάδες δραματοποίησαν το μύθο, χρησιμοποιώντας αυτή τη φορά και το λόγο. Έφτιαξαν πρόχειρα σκηνικά και χρησιμοποίησαν με φαντασία διάφορα αντικείμενα, όπως π.χ. τα διακοσμητικά βούρλα που έχω σ’ ένα βάζο, έγιναν σπαθιά που σκότωσαν το θηρίο.
Μετά από τη δραματοποίηση του μύθου, έγινε η αφήγηση τριών άλλων μύθων με το ίδιο θέμα: του μύθου της Αγίας Μάρθας, του μύθου του Αγίου Γεωργίου και του μύθου του Περσέα και της Ανδρομέδας. Έγινε η σύγκριση μεταξύ των τεσσάρων μύθων και μιλήσαμε για τα Αρχέτυπα και για τα Σύμβολα. Στο σημείο αυτό παρουσιάστηκε η θεωρία του Καρλ Γιουνγκ.
Ü ΤΡΙΤΟ ΜΑΘΗΜΑ
Συνεχίσαμε να μελετάμε ένα άλλο επεισόδιο του Δρακοντοκτόνου Ήρωα: τον Ήρωα που καταβροχθίζεται από το Θηρίο.
Έγινε η αφήγηση της Κοκκινοσκουφίτσας. Το κάθε μέλος ζωγράφισε μια εικόνα από το παραμύθι. Στη δραστηριότητα αυτή φαίνεται καθαρά πως ο καθένας που ακούει μια ιστορία εστιάζει σε διαφορετικό σημείο της ιστορίας. Το σημείο όπου ο καθένας εστιάζει και ο τρόπος με τον οποίο αποδίδει την εικόνα του εκφράζουν προσωπικές απόψεις και συναισθήματα. Τα μέλη των ομάδων μίλησαν στην ομάδα τους για τη ζωγραφιά τους. Έπειτα κάναμε την ανάλυση του παραμυθιού και έγινε η αφήγηση και άλλων ιστοριών σχετικών με την καταβρόχθιση του ήρωα: της ιστορίας του Ιωνά, του Πινόκιο και του μύθου του Νγκανάσα (μύθος των Εσκιμώων).
Στο δεύτερο μέρος του μαθήματος ασχοληθήκαμε με τη μυθοπλασία. Έδωσα τη γραπτή περίληψη του λαϊκού παραμυθιού «Ο Ποντικός και η Θυγατέρα του». Τα μέλη των ομάδων διάλεξαν ένα από τα πρόσωπα του παραμυθιού, έγραψαν την περιγραφή του χαρακτήρα που ήθελαν να του δώσουν και την διάβασαν στην ομάδα. Έπειτα διάλεξαν το σκηνικό χώρο τους, τα «κουστούμια» και τα «σκηνικά» τους (φτιαγμένα από πανιά και διάφορα αντικείμενα) και έπαιξαν το παραμύθι αυθόρμητα χωρίς προηγούμενες πρόβες και συνεννοήσεις. Το παραμύθι παίχτηκε τρεις φορές από τις τρεις υποομάδες που είχαν δημιουργηθεί. Η κάθε υποομάδα παρουσίασε τη δική της εκδοχή που ήταν διαφορετική από τις άλλες. Από αυτό μάθαμε πώς από ένα παραμύθι μπορούμε να δημιουργήσουμε διαφορετικά θεατρικά έργα, αναπτύσσοντάς το και εστιάζοντας σε διαφορετικά σημεία την κάθε φορά.
Ü ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΑΘΗΜΑ
Μιλήσαμε για τις τεχνικές της αφήγησης και δοκιμάσαμε μερικές από αυτές.
Έπειτα παίξαμε με μία δραστηριότητα που οδήγησε τα μέλη των ομάδων να γράψουν μια δική τους μικρή ιστορία. Οι ιστορίες που προέκυψαν ήταν γραμμένες με πολλή φαντασία και συναίσθημα.
Το τελευταίο θεωρητικό κομμάτι του σεμιναρίου αφορούσε το ρόλο του εμψυχωτή και τη σημασία των δημιουργικών δραστηριοτήτων που χρησιμοποιήσαμε στο βιωματικό κομμάτι του σεμιναρίου. Ποια είναι τα οφέλη του παιδιού από την ελεύθερη εικαστική δημιουργία, από το παιχνίδι και τη δραματοποίηση μιας ιστορίας. Στο κομμάτι αυτό παρουσιάστηκε η θεωρία του παιχνιδιού της δραματοθεραπεύτριας Sue Jennings σε συνάρτηση με τη θεωρία του Πιαζέ για το παιχνίδι.
Έπειτα ξαναδιαβάσαμε τις προσδοκίες που είχαν εκφράσει τα μέλη των ομάδων στην αρχή του σεμιναρίου και είδαμε ότι είχαν καλυφθεί στο μεγαλύτερο μέρος τους. Έγινε γραπτή αξιολόγηση του σεμιναρίου από το κάθε μέλος των ομάδων και προτάθηκαν και άλλες ιδέες για επόμενα σεμινάρια.
Κλείσαμε τις συναντήσεις μας με ένα παιχνίδι δημιουργίας σωματικών εικόνων.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΜΨΥΧΩΤΡΙΑ
Η ομάδα δέθηκε πολύ από νωρίς, ήταν ενεργητική και δημιουργική, γεμάτη ερωτήσεις. Είπαν ότι πήραν απαντήσεις σε ερωτήματα που είχαν. Στο τέλος του σεμιναρίου, πρότεινα να κάνουμε δεύτερο κύκλο του ίδιου σεμιναρίου, ο οποίος θα είναι εξ ολοκλήρου βιωματικός. Επίσης ακούστηκε η ιδέα να ανεβάσουμε ερασιτεχνικά ένα παραμύθι αλλά δεν είναι βέβαιο αν θα υλοποιηθεί.
Αυτό που με χαροποιεί ιδιαίτερα είναι ότι εκτός από τις γνώσεις της λογοτεχνίας, της μυθοπλασίας, της αφήγησης και της δραματοποίησης, τα μέλη των ομάδων, μέσα από τη διδασκαλία της εξελικτικής ψυχολογίας, κατανοούν καλύτερα την ψυχολογία και τον τρόπο σκέψης των παιδιών. Επίσης, με ικανοποίησε το γεγονός ότι κατάλαβαν πως μέσα σ’ ένα κλίμα αποδοχής και ασφάλειας μπορούν να αναπτύξουν τη δημιουργικότητά τους και να τη χαρούν. Και ελπίζω ότι αυτό θα το μεταδώσουν και στις ομάδες των παιδιών με τις οποίες ασχολούνται ή θα ασχοληθούν.