Ολοκαύτωμα και Εκπαίδευση: Δουλεύοντας θεατρικά με την παιδαγωγική του Janusz Korczak
Αθήνα, 24/11/2018
Χαράλαμπος Μπαλτάς, δάσκαλος
Φωτεινή Παπαρήγα, καθηγήτρια γαλλικών και γερμανικών
Κατερίνα Αλεξιάδη, φιλόλογος, θεατρολόγος, μουσικοπαιδαγωγός, πολιτιστική διαχειρίστρια
Εργαστήριο 2,5 ωρών
Συμμετοχή στη Διεθνή Συνδιάσκεψη για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, Αθήνα 2018
Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση
Γλώσσα: ελληνικά
Το εργαστήριο απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς που θέλουν να δουλέψουν στην τάξη την ιδέα του Ολοκαυτώματος. Όλα τα υλικά αυτού του εργαστηρίου έχουν παραχθεί από την παιδαγωγική ομάδα «Το Σκασιαρχείο». Το «Σκασιαρχείο» συνεχίζοντας τις παρεμβάσεις του μέσα κι έξω από τα σχολεία παράγει νέα υλικά για το Ολοκαύτωμα. Στο θέατρο «Εμπρός», στο πλαίσιο του 4ου Αντιφασιστικού Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών (2016), κάναμε ως μια πρώτη ιδέα αυτό το εκπαιδευτικό εργαστήριο, χρησιμοποιώντας το εκπαιδευτικό υλικό των εργαστηρίων για το έργο του Ντέιβιντ Γκρεγκ, «Ποιος είναι ο δόκτωρ Κόρτσακ;» (Πόρτα 2015). Δουλέψαμε αναλύοντας τα προσφάτως μεταφρασμένα από την Φωτεινή Παπαρήγα ημερολόγια αυτού του δασκάλου. Τα ημερολόγια είναι υλικά για να δημιουργηθούν οι διαφορετικές προοπτικές - ομάδες (αντίσταση, συνεργασία, προσφυγιά, δικαιώματα των παιδιών), πάνω στο έργο και τη ζωή αυτού του Πολωνού δασκάλου του Ολοκαυτώματος. Οι προτάσεις από τα ημερολόγια εναλλάσσονται από διαφορετικές φωνές προκειμένου να αποδοθεί η σύγχυση, η πολυφωνία, η διαφορετική κάθε φορά προοπτική και η τελική επιλογή της κριτικής σκέψης. Η δημιουργία των τεσσάρων ομάδων αποβλέπει στην ρητορική αντιπαράθεση με βάση ένα κεντρικό πρόσωπο που είναι η μάσκα του δασκάλου, το οποίο ζητά ν’ ακούσει από τις ομάδες τις προοπτικές, να τις συμβουλευτεί και να επιλέξει το καλύτερο ιστορικά (δεσμευτικά). Πρόσφατη συνεργασία μας είναι με το θέατρο Άλφα – Ιδέα και το θεατρικό του Κόρτσακ «Ο βασιλιάς Ματίας ο Α΄», διασκευασμένο από την Άλκη Ζέη. Επίσης, μεταφράσαμε το θεατρικό του Ταγκόρ «Το ταχυδρομείο» (1914) που παίζεται λίγο πριν την Τρεμπλίνκα από τον Κόρτσακ και τους μαθητές του, το καλοκαίρι του 1942, για να εξημερώσει τα παιδιά με τον θάνατο, μια δουλειά από την Έλενα Μολασιώτη και τον Σωτήρη Πανταζή. Αποσπάσματα αυτού του έργου προβάλλονται στη σπάνια ταινία του ΑντρέιΒάιντα, «Η θυσία του Κόρτσακ» (1990), η οποία διακινείται από την ομάδα μας. Αυτό το θεατρικό θα συνδεθεί με το παλαιότερο έργο μας και θα παραχθεί ένα νέο εργαστήρι για το παράδοξο δικαίωμα του παιδιού στον θάνατο, ως ένα από τα βασικά δικαιώματα του παιδιού στη χορεία των δικαιωμάτων του παιδιού του Janusz Korczak. Σ’ αυτό το εγχείρημα για τη διάδοση των ιδεών αυτού του δασκάλου συμμετέχουν από το 2012 στα εργαστήρια μας η Μπεάτα Ζουλκιέβιτς και ο Γιώργος Μόσχος. Η εκδήλωση που έγινε το 2014 για το δάσκαλο του Ολοκαυτώματος με το «Σκασιαρχείο» και τον Συνήγορο του παιδιού κρατά επίκαιρη αυτή τη σκέψη. Πρόσφατα επίσης η Μπεάτα Ζουλκιέβιτς μετέφρασε το έργο του «Το δικαίωμα του παιδιού στο σεβασμό» (2017), μέρος του οποίου θα χρησιμοποιηθεί και στο εργαστήριο. Σύντομα η ομάδα μας θα εκδώσει κι ένα βιβλίο που συνδέει τον Janusz Korczak με τον Celestin Freinet στο πλαίσιο της θεσμικής παιδαγωγικής.
Ο Χαράλαμπος Μπαλτάς είναι δάσκαλος στο 35o Δημοτικό Σχολείο Αθηνών, υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συντάκτης στο ένθετο της Κυριακάτικης Αυγής «Παιδεία και Κοινωνία» (2015/2018). Επιμελήθηκε το παιδικό έντυπο «Οι φιλίες των παιδιών» (2008/2014), το πολιτικό περιοδικό «Στίγμα» (2001/2010) και ήταν αρθρογράφος στο επιστημονικό περιοδικό «Σύγχρονη Εκπαίδευση» (2010/2012). Ήταν υπεύθυνος Αγωγής Υγείας στην Α΄ Διεύθυνση Π.Ε. Αθηνών (2010/2012). Είναι μέλος του Δ.Σ. της Εταιρίας Προστασίας Ανηλίκων Αθηνών (2016/2018). Επίσης, είναι μέλος και πρόεδρος της Παιδαγωγικής Ομάδας «Το Σκασιαρχείο – Πειραματικοί Ψηλαφισμοί για ένα Σχολείο της Κοινότητας». Έχει (συν)επιμεληθεί το βιβλίο CelestinFreinet, Θεσμική και Κριτική Παιδαγωγική (Εκδόσεις των Συναδέλφων, Αθήνα 2017). babisbaltas@gmail.com
Η Φωτεινή Παπαρήγα σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γαλλική και Γερμανική Φιλολογία, καθώς και Μετάφραση-Μεταφρασεολογία (Βασικά πτυχία και Μεταπτυχιακό). Το 2012 ολοκλήρωσε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης το διδακτορικό της με θέμα «NanosValaoritis: Unmédiateurd’impacts». Από το 2002 εργάζεται στη δημόσια δευτεροβάθμια εκπαίδευση ως καθηγήτρια Γαλλικών και Γερμανικών. Από το 1994 έως το 2011 υπήρξε μέλος της συντακτικής επιτροπής του λογοτεχνικού περιοδικού «Μανδραγόρας». Ασχολείται με τη διδακτική ξένων γλωσσών, τη μετάφραση, καθώς και με την ανάλυση θεμάτων λογοτεχνίας. Έχει συνεργαστεί με τους εκδοτικούς οίκους: Κέδρος, Σοκόλης, Μανδραγόρας, Γκοβόστης και το 2017 με τον γαλλικό εκδοτικό οίκο LesHommessansÉpaules. Τα άρθρα της έχουν δημοσιευθεί στα περιοδικά: Μανδραγόρας, Ποιητική, Θέματα Λογοτεχνίας, Ένεκεν, Poetix, Διακείμενα, Οδός Πανός, Contact+.
Η Κατερίνα Αλεξιάδη είναι πτυχιούχος του Τομέα Φιλοσοφικών και Παιδαγωγικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών (κατεύθυνση Θεατρολογία – Μουσικολογία) και του Μεταπτυχιακού της Πολιτιστικής Διαχείρισης του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου καθώς και υποψήφια διδάκτωρ του ιδίου τμήματος. Είναι απόφοιτος του Διετούς Επαγγελματικού Κύκλου Σπουδών Μουσικοκινητικής Αγωγής C. ORFF της Σχολής Μωραΐτη. Έχει παρακολουθήσει μαθήματα κλασικού τραγουδιού, αρμονίας της μουσικής και κλασικού και σύγχρονου χορού. Έχει συμμετάσχει σε παραστάσεις θεάτρου και χορού. Έχει εργαστεί με θεατρικές ομάδες παιδιών και έχει διοργανώσει παραστάσεις. Συμμετείχε ως μέλος της οργανωτικής επιτροπής και ως εισηγήτρια σε διεθνή συνέδρια. Έχει οργανική θέση ως φιλόλογος στο Πειραματικό Μουσικό Γυμνάσιο Παλλήνης. Από τον Σεπτέμβριο του 2014 εργάζεται στη ΔΔΕ Ανατολικής Αττικής ως Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων. Είναι μέλος της συντακτικής ομάδας τουπεριοδικού Εκπαίδευση & Θέατρο, του Πανελληνίου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, του Ελληνικού Συλλόγου Μουσικοκινητικής Αγωγής CarlOrff και της Παιδαγωγική Ομάδας “Το Σκασιαρχείο”.