Το θεατρικό εκπαιδευτικό μοντέλο μέσα από την νευρολογική προσέγγιση της υποκριτικής

Αθήνα, 21/03/2025, εργαστήριο για εκπαιδευτικούς, Αννίτα Καπουσίζη

Το θεατρικό εκπαιδευτικό μοντέλο μέσα από την νευρολογική προσέγγιση της υποκριτικής

Αννίτα Καπουσίζη
Εκπαιδεύτρια συμπεριληπτικών παραστατικών τεχνών,
Καλλιτεχνική υπεύθυνη θεατρικής ομάδας ARTimeleia

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ

Στο Διεθνές Συνέδριο "Θέατρο & Συμπεριληπτική Εκπαίδευση"

Αθήνα 21, 22, 23 Μαρτίου 2025

Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση

Γλώσσα: Ελληνικά

Θέσεις περιορισμένες
 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Θεωρητικό υπόβαθρο

Η έννοια της συμπερίληψης, που τόσο επιτακτικά διεκδικεί πλέον τον χώρο της, αφορά όχι μόνο στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες’ όπως συνηθίζουμε ν’ αναφερόμαστε, αλλά και σε μια γενικότερη αναδιάρθρωση που φέρνει κοντά ανθρώπους, τομείς, πεδία, ο συγκερασμός των οποίων μπορεί να οδηγήσει σε μια μεγαλύτερη κοινωνική ισονομία και ισοτιμία.

Η ολιστική προσέγγιση που επιτάσσουν οι κοινωνικές αλλαγές, επηρεάζει και οφείλει να επηρεάσει πρώτα απ’ όλα το εκπαιδευτικό σύστημα μέσα από το οποίο μπορεί να γεννηθεί μια καινούργια πραγματικότητα.

Βασικό επιχείρημα της διαλεκτικής γύρω από την συμπεριληπτική εκπαίδευση αποτελεί η πεποίθηση ότι όταν θέματα, αντικείμενα και μελέτες συνδυάζονται και προσεγγίζονται ταυτόχρονα, οι εκπαιδευόμενοι αρχίζουν και βλέπουν τις διασυνδέσεις, τις ‘εκλεκτικές συγγένειες’ των πληροφοριών, των προερχόμενων από φαινομενικά ‘ξένους’ μεταξύ τους κλάδους. Έτσι αναπτύσσεται ο μηχανισμός του συσχετισμού -γονιδιακά καταγεγραμμένος τρόπος μάθησης στους ανθρώπους-και επιπλέον το υλικό που συγκεντρώνεται χρησιμοποιείται ως μέσο γνώσης και όχι σαν ένα λεύκωμα πληροφοριών. Έτσι, οι εκπαιδευόμενοι δεσμεύονται σε μια νοηματοδοτούμενη από την ίδια την εμπειρία εκπαιδευτική πράξη.

Ο στόχος της πρωταρχικής διεπιστημονικής έρευνας του συγκεκριμένου εργαστηρίου ήταν, μέσα από τη νευρολογική παρατήρηση και καταγραφή, να δημιουργηθεί ένα πρακτικό μοντέλο εξάσκησης, μια μέθοδος, που θα μπορεί να εφαρμόζεται σε ηθοποιούς με και χωρίς αναπηρία. Ο λόγος που επιλέχθηκε η νευρολογική παρατήρηση ήταν, διότι η νευρομυϊκή λειτουργία και κατ’ επέκταση η εξωτερική εκδήλωσή της, έχουν πολύ περισσότερα κοινά (παρά διαφορές) μεταξύ των ανθρώπων, απ’ ό,τι φανταζόμαστε.

Το αποτέλεσμα είναι η θέσπιση της συμπεριληπτικής μεθόδου υποκριτικής «νευρολογική προσέγγιση της υποκριτικής» μέσα από την οποία βασικές αρχές της υποκριτικής εξετάζονται και αναλύονται νευρολογικά έτσι ώστε, η θεώρησή και η μελέτη τους ν’ αποκτά ένα πρακτικό συμπεριληπτικό υπόβαθρο.

Μεθοδολογία

Το εργαστήριο περιλαμβάνει την ανάλυση μέσα από τη νευρολογική παρατήρηση 7 βασικών αρχών της υποκριτικής: Χαλάρωση, Συγκέντρωση, Δράση, Συναισθητική-συναισθηματική ανάκληση, Δεδομένες Συνθήκες, Τέμπο-Ρυθμός, Φαντασία.

Οι αρχές αυτές προσεγγίζονται και ερευνώνται σε δυο επίπεδα: θεωρητικό και πρακτικό.

Στο θεωρητικό επίπεδο εξετάζουμε τις αρχές αυτές σε νευρολογική βάση και αναλύουμε πάνω στην εννοιολογική τους ερμηνεία, την εφαρμογή που έχουν στο νευρομυϊκό μας σύστημα. Έτσι, έννοιες που μέχρι χθες έμεναν σ ένα θεωρητικό επίπεδο προσέγγισης με αποτέλεσμα την κατά το δοκούν πρακτική τους, να γίνονται μέσα από τη νευρολογική παρατήρηση μια οπτικοποιημένη και προσβάσιμη πληροφορία.

Έπειτα μεταφέρουμε τις πληροφορίες αυτές, στο πρακτικό επίπεδο. Χρησιμοποιώντας ασκήσεις της υποκριτικής αναλυμένες και σχεδιασμένες με βάση τη νευρολογική προσέγγιση αλλά και νευροδιαγνωστικές ασκήσεις προσαρμοσμένες στην υποκριτική κατεύθυνση, δοκιμάζουμε την εφαρμογή της νευρολογικής προσέγγισης ως συμπεριληπτική πρακτική προετοιμασίας στο θέατρο.

Η νευρολογική προσέγγιση της υποκριτικής είναι η πρωτότυπη μέθοδος δουλειάς της συμπεριληπτικής θεατρικής ομάδας ARTimeleia και η πρώτη καταγεγραμμένη συμπεριληπτική μέθοδος υποκριτικής στην Ελλάδα.

Εφαρμογές-Αποτελέσματα

Εφαρμόζοντας τη μεθοδολογία της νευρολογικής προσέγγισης της υποκριτικής τόσο σε εκπαιδευτικό πλαίσιο όσο και στη διαδικασία των προβών μέσα σ’ ένα χρονικό διάστημα 6 μηνών, παρατηρήθηκαν τα ακόλουθα:

- Αρμονικότερη συνεργασία ανάπηρων-νευροτυπικών ηθοποιών.

- Αποκτήθηκε πολύ πιο γρήγορα ένας κοινός ρυθμός και μια κοινή γλώσσα επικοινωνίας.

- Οι ανάπηροι ηθοποιοί διεύρυναν τα σωματικά τους όρια, δοκιμάζοντας κινήσεις που μέχρι τότε, φοβόντουσαν ή θεωρούσαν ότι δεν μπορούν να κάνουν.

- Έδειξαν περισσότερη εμπιστοσύνη σωματικά και ψυχικά σ’ έναν ευρύτερο κύκλο ανθρώπων, ενώ μέχρι τότε στηρίζονταν για τη σωματική τους διευκόλυνση και μεταφορά μόνο σε δικούς τους ανθρώπους.

Πρέπει να τονίσουμε εδώ ότι μέσα από την εφαρμογή του συμπεριληπτικού εκπαιδευτικού προγράμματος της νευρολογικής προσέγγισης της υποκριτικής δεν αξιώνουμε ιατρικά δεδομένα, καταγράφεται όμως μια βελτίωση της σωματικής και ψυχικής κατάστασης των ανθρώπων με αναπηρία, τέτοια που στη συγκεκριμένη ομάδα των νευρομυϊκών παθήσεων, λειτουργεί καταλυτικά στη σταθεροποίηση των συμπτωμάτων, πράγμα σημαντικό για τη βραδύτερη εξέλιξη των παθήσεων. Παράλληλα:

- Οι νευροτυπικοί ηθοποιοί διεύρυναν το βαθμό αντίληψης και ενσυναίσθησης.

- Έδειξαν μεγαλύτερη τόλμη και εμπιστοσύνη στον εαυτό τους.

- Υπήρξαν πιο γενναιόδωροι σκηνικά.

Προϋποθέσεις συμμετοχής

 Το πρακτικό μέρος περιλαμβάνει σωματική πρακτική (χειροπρακτική) της εισηγήτριας στους συμμετέχοντες αλλά και των συμμετεχόντων μεταξύ τους.

 Άνετα ρούχα.

Η Αννίτα Καπουσίζη είναι σκηνοθέτης και εκπαιδεύτρια συμπεριληπτικών παραστατικών τεχνών. Μέχρι το 2017 ήταν υπεύθυνη του θεατρικού εργαστηρίου του MDA HELLAS (Σωματείο ανθρώπων με νευρομυϊκές παθήσεις). Αυτή ήταν η αρχή της έρευνας που συνέχισε στην Αμερική ως Υπότροφος Καλλιτέχνης του Ιδρύματος Fulbright 2016-2017. Στην Αμερική συνεργάστηκεμετο Carolinas Healthcare System Neurosciences Institute καιτο American Center for the Alexander Technique. Αποτέλεσμα ήταν η καταγραφή μιας συμπεριληπτικής μεθόδου υποκριτικής με τον όρο «Νευρολογική προσέγγιση της Υποκριτικής». Το εγχειρίδιο: «Το θεατρικό εκπαιδευτικό μοντέλο μέσα από τη νευρολογική προσέγγιση της υποκριτικής- Δουλεύοντας με ανθρώπους με νευρομυϊκές παθήσεις» εκδόθηκε τον Μάιο του 2023 από τις εκδόσεις ΊΩΝ και αποτελεί την πρώτη καταγεγραμμένη συμπεριληπτική μέθοδο υποκριτικής στην Ελλάδα. Είναι η ιδρύτρια και καλλιτεχνική υπεύθυνη της συμπεριληπτικής θεατρικής ομάδας ARTimeleia (www.artimeleia.com)