Χτίζοντας Γέφυρες

Πρακτικά από την 3η Διεθνή Συνδιάσκεψη για το Θέατρο στην Εκπαίδευση (2003) 
Δίγλωσση έκδοση (ελληνικά & αγγλικά)
Νίκος Γκόβας, (επιμ.)
Εκδόσεις: Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση
Αθήνα 2003,
ISBN 960-87317-3-9 


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγικό Σημείωμα 
Αντικείμενο και οργάνωση της Συνδιάσκεψης 2003

Το τριήμερο 24-25-26 Ιανουαρίου 2003 στα πλαίσια του προγράμματος "εκπαίδευση & θέατρο", πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα (Αρσάκειο Ψυχικού) η 3η Διεθνής Συνδιάσκεψη για το Θέατρο στην Εκπαίδευση. Ήταν μια διευρυμένη Συνδιάσκεψη που περιλάμβανε σεμινάρια, εργαστήρια, συζητήσεις, εισηγήσεις, παραστάσεις σε κεντρικά θέατρα της Αθήνας κι άλλες εκδηλώσεις που διάρκεσαν συνολικά 15 ημέρες. Πήραν μέρος περίπου 600 εκπαιδευτικοί, φοιτητές, ακαδημαϊκοί και καλλιτέχνες από 18 χώρες.

Στόχοι της Συνδιάσκεψης ήταν η ανταλλαγή εμπειριών, η καταγραφή σημαντικών προγραμμάτων, η ανάδειξη στοιχείων με ιδιαίτερο εκπαιδευτικό ενδιαφέρον, η αναζήτηση μεθόδων και τεχνικών τις οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί στην καθημερινή πρακτική τους και η διαμόρφωση προτάσεων για το "τι", το "πώς" και το "πότε" του θεάτρου στην εκπαίδευση.

Η Συνδιάσκεψη έφερε τον τίτλο "χτίζοντας γέφυρες" και πραγματοποιήθηκε σε μια στιγμή που φαίνεται να αναζητείται διεθνώς η νέα φυσιογνωμία του σχολείου. Μια φυσιογνωμία που να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις που προέκυψαν από τις βαθύτατες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές ανακατατάξεις των τελευταίων ετών. Η "παγκοσμιοποίηση" και ο "μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 κόσμος" έφεραν τους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων μπροστά σε νέες προκλήσεις και διλήμματα για το περιεχόμενο της εκπαίδευσης και τις διδακτικές μεθόδους.

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι από τους λειτουργούς της εκπαίδευσης αναγνωρίζουν τη δυναμική που οι παραστατικές τέχνες κυρίως ως εργαλείο μάθησης κρύβουν.

Στην κατεύθυνση αυτή κινήθηκε και η Διεθνής Συνδιάσκεψη της Αθήνας 2003 για το θέατρο στην εκπαίδευση. Προσπάθησε να φέρει τις παραστατικές τέχνες πιο κοντά στη σχολική εκπαίδευση και να προβάλει τα κοινά σημεία που μπορούν να έχουν.

Οι εισηγητές και οι εμψυχωτές των εργαστηρίων απέδειξαν ότι το θέατρο και οι άλλες εκφραστικές τέχνες είναι ζωντανές, δυναμικές φόρμες, οι οποίες μπορούν να αποτυπώνουν ιδιαιτερότητες κάθε μορφής. Ταυτόχρονα μπορούν να αφηγούνται την κοινή ανθρώπινη εμπειρία με μια παγκόσμια γλώσσα. Συμβάλλουν με πρακτικό τρόπο στην άρση των φραγμών που θέτει η απομόνωση, στην ανάδειξη κοινών πολιτισμικών στοιχείων και στην εκτίμηση και αποδοχή της ιδιαιτερότητας. Μπορούν με επιτυχία να "χτίσουν γέφυρες" ανάμεσα σε διαφορετικά πολιτισμικά, εθνικά, φυλετικά κ.ά. περιβάλλοντα. Μπορούν επίσης να προβάλουν το πολιτισμικό κεφάλαιο όλων των νέων σε μια προσπάθεια ευρύτερης συμμετοχής ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων στις νέες εξελίξεις.

Οι παραστατικές τέχνες παρεμβαίνουν αποτελεσματικά στον διαπολιτισμικό προσανατολισμό της εκπαιδευτικής διαδικασίας και αναδεικνύονται σε ουσιαστικά εργαλεία κοινωνικής παρέμβασης. Η αποδοχή του διαφορετικού, η ξενοφοβία, η βία, οι πρόσφυγες, η ολυμπιακή εκεχειρία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα δικαιώματα του πολίτη, οι εξαρτήσεις, η κοινωνική συνοχή, η σωματική και ψυχική υγεία ήταν μερικά από τα θέματα που προσέγγισαν οι εισηγητές και εμψυχωτές στη Συνδιάσκεψη

Οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να δουν πως οι προκλήσεις και οι αλλαγές των τελευταίων ετών στον πλανήτη μας επηρεάζουν, στη χώρα μας και στο εξωτερικό, τις διδακτικές μεθοδολογίες. Παρουσιάστηκαν αρκετά διδακτικά μοντέλα από πολλές χώρες, τρόποι εφαρμογής σε διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης αλλά και ποικίλες καλλιτεχνικές φόρμες από Ανατολή και Δύση. Το ρεαλιστικό θέατρο συναντήθηκε με το επικό, οι μάσκες με τις τελετουργίες και τη μουσική, το κοινωνικό θέατρο με το χορόδραμα, οι κλόουν με τις μαριονέτες και το σωματικό θέατρο, τα εικαστικά με την ποίηση και το σινεμά. Η Συνδιάσκεψη κατάφερε να απλώσει "γέφυρα" γνωριμίας ανάμεσα και σ' αυτά.

Τέλος, από την συνολική εμπειρία των μέχρι τώρα Διεθνών Συνδιασκέψεων για το Θέατρο στην Εκπαίδευση φαίνεται να σηματοδοτείται και μια ακόμα προσπάθεια. Η προσπάθεια γεφύρωσης ενός κομματιού της "τυπικής" ελληνικής εκπαίδευσης, με το γνωστό γνωσιοκεντρικό και εξεταστικό προσανατολισμό της, με διδακτικά μοντέλα που φτάνουν σε εμάς από τους χώρους των τεχνών και της "άτυπης" εκπαίδευσης. Δείγματα αυτής της προσπάθειας υπάρχουν και σε αυτή τη Συνδιάσκεψη.

Στα Πρακτικά προσπαθήσαμε να καταγράψουμε, στα ελληνικά και στα αγγλικά, όλα όσα ειπώθηκαν και έγιναν κατά τη διάρκεια της Συνδιάσκεψης 2003.

Στο Α' Μέρος περιλαμβάνονται οι κεντρικές εισηγήσεις με τη σειρά που έγιναν. Στο Β' Μέρος υπάρχουν με αλφαβητική σειρά τα κείμενα των εισηγητών στις παράλληλες συνεδρίες και στις πόστερ ανακοινώσεις. Στο Γ' Μέρος υπάρχουν, επίσης με αλφαβητική σειρά, τα κείμενα που γράφτηκαν για όλα τα εργαστήρια (περιγραφή, πρακτικές ασκήσεις, σχόλια, θεωρητικοί προβληματισμοί). Στο Δ' Μέρος παρουσιάζονται τα καλλιτεχνικά δρώμενα της Συνδιάσκεψης 2003 (θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις και κινηματογραφικές προβολές) μέσα από συνεντεύξεις με τους συντελεστές, περιγραφές, σχόλια και φωτογραφίες.

Επειδή τα πιο σημαντικά πράγματα στο θέατρο είναι βιωματικά, το να περιγράψει κανείς γράφοντας ειδικά τα εργαστήρια αποτελεί πάντα ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα. Μερικές φορές μάλιστα οι άνθρωποι της τέχνης αποφεύγουν να καταθέτουν γραπτώς το περιεχόμενο ενός πρακτικού μαθήματος υποστηρίζοντας ότι στη θεατρική τέχνη το πιο σημαντικό μέρος είναι συνήθως αόρατο. Παρ' όλα αυτά πιστεύουμε ότι αξίζει την προσπάθεια να τα παρουσιάσουμε όλα έστω και αν κάνουμε μια σύντομη αναφορά.

Τα κείμενα λοιπόν που συγκεντρώθηκαν αντλούν την αξία τους από τον έντονα πρακτικό χαρακτήρα της Συνδιάσκεψης και δεν παρατίθενται ως "συνταγή" που μπορεί να εφαρμοστεί οπουδήποτε και από οποιονδήποτε, αλλά κυρίως ως ενημερωτικό υλικό και υλικό προβληματισμού.

Μέρος Α: οι Κεντρικές Εισηγήσεις

• Ξανα-ανακαλύπτοντας τις δημοκρατικές ρίζες του θεάτρου
  Jonοthan Neelands, Warwick University, Μεγάλη Βρετανία

• Γεφυρώνοντας τους πολιτισμούς και την επικοινωνία: το θέατρο κωφών
  Νέλλη Καρρά, δραματική σχολή ΑΡΧΗ, Θέατρο Κωφών, Ελλάς

• Το θέατρο ως θεραπευτική διαδικασία
  John Somers, Exeter University, Μεγάλη Βρετανία

• Αναγνώριση της διαφορετικότητας: διλήμματα και δυνατότητες πραγμάτωσης του κεντρικού στόχου της διαπολιτισμικής παιδείας
  Χρήστος Γκόβαρης, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

• Οι δυο όχθες του ποταμού: αφορμή για μια γέφυρα ή για ένα χάσμα;
  Sead (Seyo) Dulic, Mostar Youth Theatre, Βοσνία & Ερζεγοβίνη

• Ποτέ μην κοιτάς μακριά
  David Davis, University of Central England, Μεγάλη Βρετανία

• Θέατρο και προσωπική ανάπτυξη στην εκπαίδευση δασκάλων στην Παλαιστίνη,
  Hala Al-Yamani, Bethlehem University, Παλαιστίνη

Μέρος Β: εισηγήσεις, ανακοινώσεις, έρευνες

• Η αξιοποίηση του θεατρικού κειμένου στη σχολική τάξη: προτάσεις για ένα λιγότερο βαρετό και περισσότερο αποδοτικό μάθημα
  Τζένη Γ. Αννίνου, καθηγήτρια Φιλόλογος, Γλωσσολόγος

• Λόγος αρχαίος ελληνικός: γέφυρες στην κατανόηση της μουσικής, μετρικής και ρυθμικής σκέψης των χορικών
  Σμαρώ Χ. Γρηγοριάδου, μουσικός

• Ο ηθοποιός-πολεμιστής αντιμέτωπος με την άβυσσο
  Andrea Copeliovitch, ηθοποιός, Βραζιλία

• Η θεατρική αγωγή στα Αρσάκεια - Τοσίτσεια σχολεία
  Φίλια Δενδρινού, Εκπαιδευτικός θεατρικής Αγωγής στα Αρσάκεια - Τοσίτσεια σχολεία

• Παιχνίδι -με ή χωρίς, πώς;
  Metin Deniz, Maya Arts Center, Τουρκία

• Δύναμη στους νέους μέσα από τη θεατρική παιδεία,
  Chris Gonzales, Philippines Educational Theatre Association, Φιλιππίνες

• Η χρησιμοποίηση των τεχνών ως εμπόδιο στις εφηβικές αυτοκτονίες: το πρόγραμμα "λαβύρινθος"
  Vassiliki Karkou, Phil Jones, University of Hertfordshire, Μεγάλη Βρετανία

• Όταν το θέατρο κοιτάζει στα μάτια τη φυσική και της προτείνει μια βόλτα
  Ανδρέας Κασσέτας, εκπαιδευτικός, συγγραφέας

• Η δραματοποίηση στα μαθήματα των φυσικών επιστημών στο Γυμνάσιο
  Νικόλαος Κάστανος, Μουσικό Σχολείο Καλαμάτας

• "Η ορατή και αόρατη πόλη". Ενεργός έρευνα για τη δραματική τέχνη στην εκπαίδευση στο Π.Τ.Ν του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
  Άλκηστις Κοντογιάννη, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

• Αφρικανοί, Βίγκινκς, Τσικάνος: παρατηρήσεις από την εφαρμογή της μεθόδου Σουζούκι
  Marcos Martinez, σκηνοθέτης, Πανεπιστήμιο Καλιφόρνια, ΗΠΑ

• To θέατρο ως μέσο μεταμόρφωσης
  Dijana Milosevic, DaH Theatre Belgrade, Γιουγκοσλαβία

• Πολιτιστική κια πολιτισμική δράση για κοινωνική αλλαγή
  David Pammenter, Αlex Mavrocordatos, King Alfred's University College, Μεγάλη Βρετανία

• Η Ταυτότητα των Συμμετεχόντων στη Συνδιάσκεψη
  Γιάννης Παπαδόπουλος, Πανεπιστήμιο του Αιγαίου

• Θεατροπαιδαγωγικό πρόγραμμα διαφυγές: "όχι με λόγια..." Αξιολογώντας ένα πιλοτικό πρόγραμμα
  Γιάννα Πιτούλη θεατροπαιδαγωγός, Μπέττυ Γιαννούλη εκπαιδευτικός κοινωνιολόγος, Νίκος Γκόβας εκπαιδευτικός θεάτρου

• Προτείνοντας ένα σύγχρονο θέατρο του μύθου για τους ελληνοκύπριους νέους: μια πιλοτική μελέτη περίπτωσης βασισμένη σε εργαστήριο γύρω από το μύθο της Αντιγόνης
  Χάρις Πολυκάρπου, εκπαιδευτικός, Κύπρος

• Θεατρικό Αναλόγιο: μια παλιά συνταγή για τη "θεατρική" παρουσίαση των "πάντων"
  Πόπη Πολυμέρου, εκπαιδευτικός, ηθοποιός

• Οδύσσεια: μια πολιτιστική ανταλλαγή
  Κατερίνα Πουταχίδου, Radka Mackova, Γιάννης Πουταχίδης, Θεατροπαιδαγωγοί

• Δείγματα ελληνικής θεατρικής πρακτικής που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως χρήσιμα παραδείγματα για την εισαγωγή του κοινωνικού θεάτρου στην εκπαίδευση στην Ελλάδα
  Περσεφόνη Σέξτου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

• Το θέατρο στα σχολεία της Σιγκαπούρης
  Jeffrey Tan, theatre educator, Σιγκαπούρη

• Αρχική εκπαίδευση στο θέατρο και τεχνολογίες της επικοινωνίας
  Kenneth Taylor, Middlesex University, Μεγάλη Βρετανία

• Η δραματοποίηση ως εργαλείο για κοινωνική αντίληψη και προσωπική εξέλιξη
  Ελένη Τσεφαλά, καθηγήτρια αγγλικής φιλολογίας και εκπαιδευτικού δράματος

• Από μέσα προς τα έξω ή από έξω προς τα μέσα
  John Wright, σκηνοθέτης, Middlesex University, Μεγάλη Βρετανία

Μέρος Γ: τα εργαστήρια (περιγραφή, ασκήσεις, θεωρητικές αναζητήσεις)

• Ο "άριστος" και ο "κακός" μαθητής: χάσματα και γέφυρες
  'Αβρα Αυδή,φιλόλογος, εκπαιδευτικός του Δράματος/Θεάτρου, Μελίνα Χατζηγεωργίου, δασκάλα, εκπαιδευτικός του Δράματος/Θεάτρου

• To θέατρο του καταπιεσμένου
  Julian Boal, Βραζιλία

• Χτίζοντας έναν χαρακτήρα μέσω της τελετουργίας: "Ο ηθοποιός- πολεμιστής μπροστά στον κίνδυνο του θανάτου"
  Andrea Copeliovitch, ηθοποιός, Βραζιλία

• Η χρήση των πράξεων, των αντικειμένων και των εικόνων για το θέατρο στην εκπαίδευση.
  David Davis, University of Central England, Μεγ. Βρετανία

• Παραστατικοί κώδικες στη δραματική προσέγγιση των κειμένων
  Φίλια Δενδρινού, ηθοποιός, Παιδαγωγός Θεάτρου, Καθηγήτρια Θεατρικής Αγωγής στα Αρσάκεια - Τοσίτσεια Σχολεία

• Παιχνίδι ή μάθηση;
  Nihal G. Koldas, Metin Deniz, Maya Arts Center, Τουρκία

• Το "Σώμα" των εκπαιδευτικών.
  Στέλιος Κρασανάκης, ψυχίατρος, δραματοθεραπευτής

• Τα λογοτεχνικά θέματα στην πολυπολιτισμικη εκπαίδευση: χρησιμοποιώντας τις μεθόδους του δράματος
  Radka Mackova, Janacek Academy of Music and Arts, Τσεχία, Γιάννης Πουταχίδης Θεατροπαιδαγωγός, Πολιτιστικό Κέντρο "Πούπουλο", Θεσσαλονίκης

• Το Κουκλοθέατρο στην Σχολική (Νέα;) Τάξη: σημειώσεις ενάντια σε συνήθη λάθη και προβλήματα
  Στάθης Μαρκόπουλος, Κουκλοπαίκτης, UNIMA-Hellas

• H μέθοδος Tadasi Suzuki στην εκπαίδευση ηθοποιών
  Marcos Martinez, σκηνοθέτης, California University, ΗΠΑ

• Ολυμπιακοί αγώνες και πολιτική εκμετάλλευση: Βερολίνο 1936, Μόναχο 1972...Κόσμος 2003
  Χριστίνα Μουρατίδου, Θεατροπαιδαγωγός

• Κουκλοθεατρικη παρέμβαση στη σύγχρονη διδακτική πράξη του σχολείου ή πως μια κούκλα μπορεί να εισβάλει στην τάξη απογειώνοντας τη φαντασία και τη δημιουργικότητα.
  Βασιλική Μπακρώζη, Δασκάλα, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Π.Τ.Δ.Ε.

• Δεν υπάρχει μεγαλύτερος πόνος
  Jonothan Neelands, Warwick University, Μεγάλη Βρετανία

• Μην ξεχνάτε : είμαστε άνθρωποι
  Jonothan Neelands, Warwick University, Μεγάλη Βρετανία

• Θέατρο forum: διαπραγμάτευση στάσεων προς μια διαπολιτισμικη αγωγή
  Γιάννα Πιτούλη Εκπαιδευτικός, Θεατροπαιδαγωγός

• Aπό το Λόγο στην Εικόνα
  Κορίνα Πρεβεδουράκη, Ζωγράφος - Εκπαιδευτικός

• Δεκατέσσερα εκατομμύρια και αυξάνονται
  Phil Sixsmith, Σύμβουλος Εκπαιδευτικού Δράματος, Μεγάλη Βρετανία, Βέτα Τσαλίκη Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Θεσσαλονίκη

• Μπαίνοντας στον κόσμο του φανταστικού: η χρήση του Δράματος στο σχολείο.
  John Somers, University of Exeter, Μεγάλη Βρετανία

• Από το εκπαιδευτικό δράμα στην θεατρική παράσταση
  John Somers, University of Exeter, Μεγάλη Βρετανία

• Ενδυνάμωση μέσα από την επινόηση θεατρικών έργων
  Jeffrey Tan, Theatreworks, Σιγκαπούρη

• Η χρήση του συμβόλου στη δραματική εκπαίδευση
  Kenneth Taylor, Middlesex University, Μεγάλη Βρετανία

Συμπληρωματικά Εργαστήρια

• Εξερευνώντας το σκηνικό σώμα: ακούγοντας τις μούσες!
  Andrea Copeliovitch, Ηθοποιός, Βραζιλία

• Δάσκαλος-σε-ρόλο
  David Davis, University of Central England, Μεγάλη Βρετανία

• Εμπειρίες της ζωής ως έμπνευση για τη δημιουργία θεατρικών εικόνων
  Sead (Seyo) Djulic, & Armin (Joha) Hadzimusic, Mostar Youth Theatre, Βοσνία & Ερζεγοβίνη

• Από τα όνειρα ως το θέατρο
  Sead (Seyo) Djulic & Armin (Joha) Hadzimusic, Mostar Youth Theatre, Βοσνία & Ερζεγοβίνη

• PRIMAVISTA: Τρωάδες του Ευριπίδη
  Γιώργος Ζαμπουλάκης, σκηνοθέτης, Θάνος Βόβολης, σκηνογράφος

• Τεχνική και δημιουργική διαδικασία
  Νέλλη Καρρά, δραματική σχολή ΑΡΧΗ, Θέατρο Κωφών

• Χορικά του Σοφοκλή: γέφυρες λόγου από την αρχαία ελληνική μετρική στην σύγχρονη εκφορά και ακρόαση της τραγωδίας
  Γιώργος Π. Μπινιάρης, σκηνοθέτης, ηθοποιός, παιδαγωγός θεάτρου, Σμαρώ Χ. Γρηγοριάδου, μουσικός

• Το Θέατρο στην Τάξη: για ένα μαθητικό θέατρο πολιτισμικής ενοποίησης -Το δράμα ως εκπαίδευση για κοινωνική αλλαγή
  David Pammenter & Alex Mavrocordatos, King Alfred's University College, Μεγάλη Βρετανία

• Λόγος, Κίνηση, Εικόνα, Μουσική: σύνθεση, διάδραση στη θεατρική πράξη
  Αποστολία Παπαδαμάκη, χορογράφος

• Ο "άλλος" κι "εγώ" στη διαδικασία του δράματος
  Hala Al-Yamani Rashed, Πανεπιστήμιο της Βηθλεέμ, Παλαιστίνη

• Ο "χορός" κατά τη μέθοδο Mario Gonzalles και η ισορροπία στην επικοινωνία
  Zeljko Vukmirica, ηθοποιός, σκηνοθέτης, International Youth Theatre Festival, Pula, Κροατία

• Διδακτική του θεάτρου
  Κώστας Φιλίππογλου, ηθοποιός

• Οι αρχέτυπες μάσκες: "ποιος νομίζεις ότι είσαι;"
  John Wright σκηνοθέτης, Middlesex University, Μεγάλη Βρετανία

• Βάζοντας τάξη στην τρέλα!
  John Wright, σκηνοθέτης, Middlesex University, Μεγάλη Βρετανία

Μέρος Δ: οι παραστάσεις και οι προβολές

• "ΣΠΙΤΙ ΜΟΥ""έργο σε εξέλιξη"
  Ομάδα Νέων ΑΝΤΙ-ΣΩΜΑΤΑ

• "Σας αρέσει ο Μπραμς;"
  ένας θεατρικός μονόλογος με την Κάτια Γέρου

• "Αντιγόνη" ένας σύγχρονος μύθος κι ...ο φόβος μου: "έργο σε εξέλιξη"
  από το Θέατρο Νέων Μόσταρ, Βοσνίας

• Pax Bosnensis 1992" η ανάγκη για την αναπαράσταση της μνήμης μέσα στο παρόν μας
  παράσταση του Θεάτρου Νέων Μόσταρ, Βοσνίας

• Μαθητικές ταινίες στη Συνδιάσκεψη
  Γεωργία Λουκοπούλου, εκπαιδευτικός, σκηνοθέτης κινηματογράφου

• "Παιχνίδια Πολέμου ή Το Πορτοκάλι με την Περόνη"
  παράσταση από τη θεατρική ομάδα νέων του Παπάφειου Ιδρύματος Θεσσαλονίκης

• "Mr Single"
  παράσταση από τον Zeljko Vukmirica

• "Το Δυνατό Αγόρι, το Κουφό Αγόρι και το Κορίτσι με το Τσαντόρ"
  παράσταση χοροδράματος από το Philippine Educational Theater Association (PETA)

.