Σεμινάριο mPPact1-Ιανουάριος 2007
Επιλογές θεωρητικών παιδαγωγικών προσεγγίσεων
πάνω στις οποίες στηρίζεται ο σχεδιασμός του προγράμματος mPPAct
“Μεθοδολογία για μια Παιδαγωγική
με Κέντρο το Μαθητή και τις Παραστατικές Τέχνες”
“Methodology for Pupil and Performing Arts-Centred Teaching”
Μπέττυ Γιαννούλη
Υλικό από παρουσίαση σε Power Point
1. Διδασκαλία
Οργάνωση της γνώσης και επικοινωνίας με τους μαθητές
Παιδαγωγική
Ευρύτερο ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο, όπου λαμβάνεται υπόψη η γνώση που έχουν οι μαθητές για τον κόσμο.
2. Κριτική Παιδαγωγική –Paulo Freire
- Εκπαίδευση ως μια διαλεκτική διαδικασία/άρση αντίφασης δασκάλου –μαθητή
- Βασικό στοιχείο εκπαιδευτικής διαδικασίας ο διάλογος, ως συνάντηση ανθρώπων που ονομάζουν την πραγματικότητα (διάλογος σημαίνει πίστη στον άνθρωπο πίστη στη δύναμή του να δημιουργεί και να αναδημιουργεί)
- Η ονομάτιση του κόσμου ("ονομάζω" τον κόσμο σημαίνει κατανοώ τον κόσμο και είμαι σε θέση να τον μετασχηματίσω), σημαίνει ότι ο εκπαιδευτικός δημιουργεί με τους μαθητές συνθήκες κάτω από τις οποίες από το επίπεδο της απλής γνώμης (δόξα) περνούν στο επίπεδο της αληθινής γνώσης (λόγος)
- Προσπάθειες παιδαγωγού συγκλίνουν με προσπάθειες μαθητών για κριτική θεώρηση πραγματικότητα
3. Η κριτική θεώρηση της πραγματικότητας συνδέεται άμεσα με τη διαδικασία ενδυνάμωσης των νέων ανθρώπων
- Απόρριψη του «τραπεζικού μοντέλου εκπαίδευσης » ® μαθητές δοχεία που τα γεμίζει ο δάσκαλος
- Οι άνθρωποι χάνονται από την έλλειψη δημιουργικότητας
4. Παιδεία – Γνώση ως διαδικασία έρευνας
Η γνώση γεννιέται μόνο με την ανακάλυψη και την ξανανακάλυψη κι αυτή επιτυγχάνεται μέσω της ασίγαστης ανυπόμονης συνεχούς γεμάτης ελπίδες αναζήτησης που οι άνθρωποι κάνουν για τον κόσμο, μαζί με τον κόσμο και ο ένας για τον άλλου
Πάουλο Φρέιρε, Η αγωγή του καταπιεζόμενου , σ. 78
5. Η θεωρία του Freire βλέπει την εκπαίδευση μέσα από το πρίσμα του κοινωνικού μετασχηματισμού και της ανάληψης κοινωνικής δράσης.
H Παιδεία:
Δεν είναι απλή μεταβίβαση γνώσεων
Δεν είναι αποταμίευση δεδομένων στο μυαλό του μαθητή
Δεν είναι προσπάθεια προσαρμογής στο περιβάλλον
Είναι «άσκηση ελευθερίας» - ο παιδαγωγός και ο μαθητής είναι ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ γνώσης μπροστά στα προς γνώση αντικείμενα.
6. John Dewy- Ενεργητική, βιωματική μάθηση
- Κίνητρο για μάθηση δημιουργείται από εμπειρίες που ενεργοποιούν το μαθητή και τη δραστηριότητά του και δημιουργούν προϋποθέσεις για άλλες μελλοντικές εμπειρίες.
- Αξία έχουν ο εμπειρίες που προκαλούν την περιέργεια ενδυναμώνουν την πρωτοβουλία και δημιουργούν στόχους ικανούς να κάνουν το πρόσωπο να ξεπεράσει τις δυσκολίες του μέλλοντος – (Οι εμπειρίες που απελευθερώνουν δυνάμεις για το μέλλον, Dewy, Eμπειρία και εκπαίδευση σ. 17, 26).
- Η μάθηση ουσιαστικοποιείται και αυθεντικοποιείται μέσα από διαδικασίες που έχουν νόημα για τον μαθητή (J. Dewy, Σχολείο και κοινωνία, C. Rogers, Freedom to Learn)
7. Άμεση συσχέτιση σχολείου και ζωής / σημαντικό είναι η διδασκαλία να στηρίζεται στις ανάγκες και τα βιώματα των παιδιών και αυτά να παίζουν καθοριστικό ρόλο στην οργάνωση της διαδικασίας.
Οι βιωματικές καταστάσεις αποτελούν αντικείμενο διδασκαλίας και τις επεξεργάζεται η ομάδα
(Μέθοδος Project, John Dewy)
8. "Τι έχει να κερδίσει όποιος για να αφομοιώσει προκαθορισμένες ποσότητες γεωγραφίας και ιστορίας, για να μάθει γραφή και ανάγνωση, πρέπει να χάσει την ίδια του την ψυχή, την ικανότητα αξιολόγησης των πραγμάτων γύρω του, των αξιών που συνδέονται με τα πράγματα αυτά. Αν χάσει την επιθυμία να εφαρμόσει ό,τι έμαθε και πάνω απ' όλα να χάσει την ικανότητα να αντλεί το μήνυμα των μελλοντικών εμπειριών."
J. Dewy, Εμπειρία και εκπαίδευση, σ. 36
9. Εποικοδομητικές θεωρίες μάθησης και ανάπτυξης (constructivism)
- Ο μαθητής δεν αποθηκεύει έτοιμη τη γνώση αλλά επεξεργάζεται τις πληροφορίες, συσχετίζει τα νέα στοιχεία με τα γνωστικά σχήματα που ήδη διαθέτει.
- Οι βασικοί εκφραστές των θεωριών (Piaget, Vygotsky) συμφωνούν στην έμφαση που πρέπει να δίνεται στην ενεργητική δραστηριότητα του παιδιού.
10. H oικοδόμηση της γνώσης
α) ως εσωτερική υπόθεση του ανθρώπου και μέσα από κοινωνικογνωστικές συγκρούσεις στην επικοινωνία με τους άλλους (Piaget) - ατομικιστική προσέγγιση
β) με έμφαση στο κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον. Τονισμός του ρόλου του κοινωνικού πλαισίου και της διατομικής επικοινωνίας στη διαδικασία εσωτερικής οικοδόμησης της γνώσης (Vygotsky) - κοινωνικο-πολιτιστική προσέγγιση
11. Ζώνη επικείμενης ανάπτυξης
- H Ζώνη αυτή αντιστοιχεί στην απόσταση ανάμεσα στο πραγματικό αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού και το επίπεδο εν δυνάμει ανάπτυξης, όπως αυτή καθορίζεται από καθοδήγηση ενηλίκων και συνεργασία με πιο ικανούς συνομήλικους (Vygotsky, Νους στην κοινωνία, 147).
- H έννοια αυτή δείχνει πως ό,τι μπορεί το παιδί να κάνει με βοήθεια σήμερα, θα είναι σε θέση να το κάνει χωρίς βοήθεια αύριο και εξηγεί πώς το άτομο από το διατομικό περνά στο ενδοατομικό επίπεδο.
- Η μάθηση αφυπνίζει μια ποικιλία εσωτερικών διεργασιών που μπορούν να λειτουργήσουν μόνο όταν το παιδί αλληλεπιδρά με άτομα του περιβάλλοντός του και σε συνεργασία με συνομήλικούς του.
- Οι σύγχρονοι εποικοδομιστές συνενώνουν θέσεις του Piaget και του Vygotsky και αναγνωρίζουν ότι η διαμαθητική επικοινωνία δεν επενεργεί μόνο έμμεσα αλλά και αμεσότερα, μέσω επικοινωνίας και αλληλοδιδασκαλίας, η οποία οδηγεί σε ανώτερα γνωστικά σχήματα από ό,τι η ατομική δράση (Ματσαγγούρας, Στρατηγικές διδασκαλίας , σ. 111)
12. J. Bruner
- O μαθητής παράγει μάθηση, δεν είναι απλός δέκτης αλλά μετασχηματιστής πληροφοριών.
- Τονίζει ερευνητική, ανακαλυπτική μέθοδο διδασκαλίας, σύμφωνα με την οποία οι μαθητές προσπαθούν να ανακαλύψουν μόνοι τους τις σχέσεις μεταξύ των πραγμάτων.
13. Σπειροειδές μοντέλο μάθησης
- όλα τα θέματα είναι δυνατόν να διδαχθούν αποτελεσματικά και με τρόπο πνευματικά έντιμο σε όλους τους μαθητές και σε όλα τα επίπεδα σπουδής τους (Bruner, H διαδικασία της Παιδείας σ. 46).
- Τα παιδιά μπορούν να μάθουν σχεδόν οτιδήποτε, αρκεί να τα διδάξει κανείς σε γλώσσα που καταλαβαίνουν (ο.π. 52).
14. "Σε μια σειρά από ψυχοπαιδαγωγικές και κοινωνιολογικές έρευνες, αποδείχτηκε η σημασία του ψυχολογικού κλίματος της τάξης και των διαπροσωπικών σχέσεων που αναπτύσσονται κατά την αλληλεπίδραση και την επικοινωνία των μελών της σχολικής τάξης" (οι έρευνες στηρίχτηκαν στις θεωρίες των G. Mead, K. Lewin και C. Rogers)
- διαμαθητικές σχέσεις: μήτρα κοινωνικής μάθησης αλλά και ανάπτυξης γνωστικών δεξιοτήτων
- έμφαση στο συνεργατικό τρόπο οργάνωσης διαμαθητικών σχέσεων (Στον συνεργατικό τρόπο οι διατομικές σχέσεις σχετίζονται θετικά)
15. Μορφές συμπεριφοράς εκπαιδευτικού
1) Αυταρχικό στυλ αγωγής: ο δάσκαλος τα ορίζει όλα με ακρίβεια, χαράσσει έναν μόνο δρόμο για την επίτευξη του σκοπού του, παίρνει όλες τις αποφάσεις, παρεμβαίνει με προσταγές, επιπλήξεις. Αποτελέσματα: επιτυγχάνει «παραγωγικότητα» μόνο με την παρουσία του όχι με ελεύθερη βούληση και δημιουργική εργασία των μαθητών.
2) Δημοκρατικό στυλ αγωγής: οι αποφάσεις λαμβάνονται από κοινού, ο εκπαιδευτικός συμπεριφέρεται ως ισότιμο μέλος της ομάδας, δίνει ερεθίσματα και προτροπές. Αποτελέσματα: αυξημένη πρωτοβουλία, δημιουργικότητα, κοινωνικότητα, σχέσεις εγκάρδιες και φιλικές
3) Laissez – faire στυλ αγωγής (ελευθεριάζον-παθητικά αδιάφορο): ο εκπαιδευτικός παρουσιάζει απλά το υλικό, χαρακτηρίζεται για την παθητικότητά του, δεν επηρεάζει καθόλου τις διαδικασίες μάθησης και εργασίας. Αποτελέσματα: απάθεια και αδιαφορία για την εργασία, επιθετικότητα στην ομάδα και τον εκπαιδευτικό.
Συμπεράσματα από έρευνα ύφους ηγεσίας των K. Lewin, R Lippit, R. White, 1938-1939, που σχετίζονται με τη δυναμική των ομάδων. Τα στυλ αγωγής ή ύφος ηγεσίας αναφέρονται αντίστοιχα ως μορφές συμπεριφοράς του δασκάλου κατά τη διεξαγωγή διδασκαλίας (Φράγκος: Επίκαιρα θέματα Παιδείας).
(Σημείωση: βασικό στοιχείο της πρακτικής δουλειάς του σεμιναρίου, να συνειδητοποιήσουν οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί τη μορφή συμπεριφοράς που σχετίζεται με τη μαθητοκεντρική θεώρηση της εκπαίδευσης και επιχειρείται στη μεθοδολογία που προτείνει το Πρόγραμμα mPPAct)
16. Θεωρία πολλαπλής νοημοσύνης του Η. Gardner
Τα οκτώ είδη νοημοσύνης είναι:
- Α. Λογικομαθηματική –Logical –mathematical
- Β. Γλωσσική- Linguistic
- Γ. Μουσική- Musical
- Δ. Χωρική – Spatial
- Ε. Κιναισθητική –Bodily-kinesthetic
- ΣΤ. Διαπροσωπική-Interpersonal
- Ζ. Ενδοπροσωπική- Intrapersonal
- Η. Νοημοσύνη που αφορά στο φυσικό περιβάλλον (natural intelligence)
(H.Gardner , The unschooled mind 1991, Intelligence Reframed 1999)
17.
- Οι 8 τύποι νοημοσύνης αντανακλούν τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους το παιδί μπορεί να προσεγγίσει τη γνώση.
- Όλοι μπορούν να προσεγγίσουν τη γνώση και να κατανοήσουν τον κόσμο με αυτά τα είδη νοημοσύνης, αλλά κάποιοι τύποι νοημοσύνης είναι πιο ισχυροί σε ένα άτομο από ό,τι σε άλλο.
- Διαφορά υπάρχει και στον τρόπο που συνδυάζονται τα είδη νοημοσύνης σε κάθε άτομο.
- Τα είδη νοημοσύνης δε δείχνουν μόνο τις ικανότητες του ανθρώπου αλλά και τη μέθοδο με την οποία προτιμά να μαθαίνει, να αναπτύσσει τα δυνατά του σημεία και να εξελίσσει τα αδύνατα σημεία του (παράδειγμα..)
- Αμφισβήτηση της έννοιας νοημοσύνης όπως προσδιορίζεται μονοσήμαντα και μετριέται με Δείκτη Νοημοσύνης (ΔΝ)
18.
- Ο ακαδημαϊκός τομέας μάθησης είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τον συναισθηματικό.
- Σήμερα αναγνωρίζεται η συναισθηματική δομή της νόησης και των λειτουργιών της και η νοητική υποδομή των συναισθημάτων και αξιών.
19. Θεωρία Daniel Goleman για τη συναισθηματική νοημοσύνη
- Η συναισθηματική νοημοσύνη, αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να γνωρίζει και να ελέγχει τα συναισθήματά του και τις γνωστικές έξεις με τέτοιο τρόπο ώστε να διευκολύνει τις σκόπιμες ενέργειές του
- Χαρακτηριστικοί τομείς που εκφράζουν τις ικανότητες που αντιστοιχούν στη συναισθηματική νοημοσύνη του ατόμου είναι η αυτοεπίγνωση, η εξεύρεση κινήτρων για τον εαυτό μας, η ενσυναίσθηση, αντιμετώπιση-διαχείριση των σχέσεων
Daniel Goleman, Η συναισθηματική νοημοσύνη, 1998)